We kunnen niet zonder de lijnmanagers

Zo’n vijftien jaar geleden dachten we nog dat de functie van lijnmanager zou verdwijnen. In de toekomst zouden we werken met zelfsturende teams, waarbij het middenmanagement overbodig zou zijn. Maar in onze huidige wereld, met constante veranderingen, zijn lijnmanagers juist onmisbaar. Zij vormen de verbindende factor tussen de top van de organisatie en de werkvloer. Zij weten wat er speelt op de werkvloer en weten hoe ze de werknemers gemotiveerd kunnen houden. Toch is de rol van de lijnmanager de afgelopen jaren onderbelicht gebleven. Er is relatief weinig geïnvesteerd in de ontwikkeling van lijnmanagers en bij bezuinigingsrondes werd er vaak gesneden in hun banen. Dat moet anders.

Lijnmanagers zijn de sleutel voor de toekomst
Volgens Bill Schaninger, Bryan Hancock en Emily Field, auteurs van het boek Power to the Middle, moeten bedrijven juist investeren in lijnmanagers, omdat zij de sleutel zijn voor de toekomst. ‘Wat het probleem ook was, we ontdekten elke keer opnieuw dat echte organisatorische veranderingen alleen lukken met de actieve betrokkenheid van middenmanagers.’ Zo zien wij dat ook bij het Ontwikkelhuis. Sonja Bakker, eigenaar van het Ontwikkelhuis: ‘Binnen de wereld van HR spelen er veel verschillende thema’s waarbij verandering de enige constante is. De lijnmanagers kunnen hier een belangrijke rol in spelen, zij kunnen echt verandering en vernieuwing realiseren. Zij zijn de personen met veel invloed op het team, hebben invloed op het werkgeluk van medewerkers, kunnen hen boeien en binden.’

Lijnmanagers hebben een centrale positie
Maar wat maakt de lijnmanager dan onmisbaar? Allereerst zorgen alle snelle veranderingen voor disruptie en onzekerheid op de werkvloer. De auteurs van het boek Power to the Middle noemen lijnmanagers de filters en vertalers tussen de directie en de werkvloer. Lijnmanagers zorgen dat de organisatiestrategie doorvertaald wordt naar de werkvloer. Wat zij op de werkvloer zien koppelen zij weer terug.

Ook zal door automatisering het werk van veel mensen er anders uit komen te zien. De lijnmanagers zijn de uitgewezen personen om de herverdeling van werk vorm te geven. In grote lijnen zal het herontwerpen op het hoofdkantoor kunnen worden vormgegeven, maar details kunnen alleen gedefinieerd en uitgevoerd worden door mensen met kennis uit de eerste hand van wat er op de werkvloer gebeurt.

Daarnaast spelen lijnmanagers een belangrijke rol in het aantrekken en behouden van talent. Zij kunnen geïndividualiseerde werkafspraken maken die de werving, het behoud en de diversiteit verbeteren en tegelijkertijd waardevol werk mogelijk maken. Ze kennen hun teamleden beter dan wie dan ook, dus ze zijn het best toegerust om continue coaching te bieden en prestatieproblemen vroegtijdig te identificeren en aan te pakken.

Tijdgebrek belemmert de lijnmanager
Lijnmanagers hebben dus een belangrijke rol om het transitieproces binnen organisaties goed vorm te geven. Toch komt het hier in de praktijk nog niet echt van. Tijdens het webinar Lijnmanagers als veranderaars: het ontwikkelen van transformatief leiderschap van Ontwikkelhuis ging Sonja in gesprek met Jamila Eddini, hoofd P&O Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland. Ondercapaciteit blijkt een belangrijk thema te zijn voor lijnmanagers. Jamila: ‘Het tekort aan personeel is een groot probleem voor lijnmanagers, want er wordt van hen verwacht dat zij dezelfde resultaten behalen, met minder mensen.’ Daarnaast zorgt onderbezetting ervoor dat er weinig tijd is om innovatiever te werken of om tot oplossingen te komen voor andere problemen die er spelen.

Ook is de aandacht te veel komen te liggen op resultaten. Doordat we meer op afstand zijn gaan werken, is er binnen organisaties meer aandacht gekomen voor taakgerichtheid en transactioneel overleg. Het is echter belangrijk dat er ook weer ruimte en aandacht komt voor transformationeel overleg. Een ‘benen-op-tafel-overleg’, waarbij het gesprek op een andere manier wordt vormgegeven en daardoor ook leidt tot een ander uitkomst. Waarbij meer ruimte is voor inspiratie, innovatie en uitdagingen. Zo kunnen transformaties in goede banen geleid worden. Het faciliteren van transformationeel overleg behoort tot de rol van lijnmanagers, maar in de praktijk ontbreekt het vaak aan tijd en capaciteit. En gaat er meer aandacht naar de resultaten. Sonja: ‘Het is belangrijk dat de transformationele kant echt wel goed belicht wordt bij de lijnmanagers. Want die wordt belangrijker dan ooit in de toekomst.’

De lijnmanager heeft verschillende rollen
In het boek Leading from the middle, van Koen Marichal, Jesse Segers, Daan Sorgeloos, worden verschillende rollen van de lijnmanager omschreven. Zo is een lijnmanager showrunner, de rol waarin de lijnmanager doelstellingen vertaalt en resultaten behaalt. Ook heeft hij de rol van verbindingsofficier, waarin hij strategie en werkvloer met elkaar verbindt. Daarnaast heeft de lijnmanager de taak om ruimte te maken (ruimtemaker), ervoor te zorgen dat er tijd is om te leren, te innoveren en te experimenteren. Met andere woorden: de dialoog op transformationele wijze te voeren. Tot slot heeft de lijnmanager de taak om de strategie uit te dagen (strategie-uitdager).

Veel managers blijven zich focussen op alle rollen. Ze willen alle rollen op de juiste manier blijven invullen. Het invullen van alle rollen tegelijkertijd is echter niet reëel. Jamila: ‘Je zou als manager met je omgeving moeten kijken: welke rol is nu, in de huidige situatie, belangrijk om te pakken? Het gesprek over welke rol prioriteit heeft wordt te weinig gevoerd.’ 

We zien dat door ondercapaciteit de focus komt te liggen op de showrunnersrol: het behalen van resultaten en dat met minder mensen. Hierdoor is er geen ruimte meer voor vernieuwing. Bovendien holt dit de lijnmanagers uit, waardoor we het risico lopen op een hoog ziekteverzuim onder deze groep, aldus Sonja.  

De rol van lijnmanager opnieuw uitvinden
Om de sleutel te kunnen zijn in het transformatieproces moet de rol van de lijnmanager wel veranderen. Sonja: ‘Ik denk dat de lijnmanager die alleen maar verantwoordelijk is voor het najagen van resultaten op een vrij transactionele manier uit gaat sterven. Maar de lijnmanager die autonomie belegt bij zijn medewerkers waardoor er ook beslissingsbevoegdheid komt en medewerkers verantwoordelijkheid kunnen nemen, gaat het verschil maken. HR zou de ontwikkeling van lijnmanagers op de agenda moeten zetten, waarin persoonlijk leiderschap ook een belangrijk thema zou moeten zijn.

Ook Bill Schaninger, Bryan Hancock en Emily Field zien een veranderende rol voor de lijnmanager. Zij zeggen dat bedrijven opnieuw goed moeten kijken naar de rol van lijnmanagers. Daarnaast vinden ook zij dat lijnmanagers de training en ondersteuning moeten krijgen die zij nodig hebben. ‘Bedrijven zouden de verantwoordelijkheden van lijnmanagers opnieuw moeten beoordelen, moeten aandringen op een beter begrip van hun waarde, en hen vervolgens moeten ontwikkelen, coachen en inspireren om hun potentieel als organisatorische spil te realiseren.’

Ben jij benieuwd wat het Leiderschap Ontwikkelhuis voor jou kan betekenen? 
Lees meer over onze leiderschapsprogramma's en vraag de brochure aan.

We schreven ook een krachtpatser van een whitepaper: "Lijnmanagers de meest waardevolle troef in het midden van organisaties"